منازعه (حقوق جزا)منازعه از اصطلاحات علم حقوق بوده و به معنای جرمی است که تحقق آن منوط به درگیری و زد و خورد بوده و در گرو ارتکاب دیگر جرایم علیه تمامیت جسمانی است و از این حیث باید آن را جرمی وابسته لحاظ کرد. عناصر جرم منازعه شامل عنصر قانونی، عنصر مادی و عنصر معنوی است. عنصر قانونی ماده ۶۱۵ قانون مجازات اسلامی بوده که بر اساس آنها منازعه ممنوع و برای آن مجازات‌هایی پیش‌بینی شده است. عنصر مادی همان شرکت در نزاع دسته جمعی و عنصر معنوی سوء نیت عام یا همان قصد فعل است. ۱ - تعریفگاه وقوع جنایت در شرایط خاص، علاوه بر مجازات معیّن، موجب کیفر تعزیری هم می‌گردد. منازعه با یکدیگر، شرایط و موقعیت خاصی است که وقوع جنایت در آن وضعیت، موجب تعزیر می‌باشد. [۱]
صادقی، محمدهادی، جرایم علیه اشخاص، ص۲۷۴، تهران، میزان، چاپ نهم، ۸۵.
منازعه در اصل نَزَعَ که مصدر باب مفاعله و برای تقابل و بین الاثنین مطرح می‌باشد یعنی همه شرکت کنندگان مرتکب زد و خورد بشوند حال اگر گروهی صرفاً مضروب واقع بشوند و عکس العملی از خودشان ندهند مشمول شرکت در نزاع دسته جمعی نخواهند بود. پس منازعه، زد و خورد عده‌ای [که حداقل باید ۳ نفر باشند] با عده‌ای دیگر است که ممکن است فامیل یکدیگر باشند.۲ - عنصر قانونیبرابر ماده ۶۱۵ قانون مجازات اسلامی: هرگاه عده‌ای با یکدیگر منازعه نمایند هر یک از شرکت کنندگان در نزاع، حسب مورد به مجازات زیر محکوم می‌شوند و... ۳ - عنصر مادیعنصر مادی منازعه، شرکت در نزاع دسته جمعی است یعنی اینکه عمل هر یک از شرکاء تاثیر در وقوع جرم داشته باشد و جزئی از جرم انجام گرفته باشد. ۱- منازعه، درگیری جسمی است و نزاع لفظی را شامل نمی‌شود، و برای تحقق این جرم حضور بیش از ۳ نفر ضروری است. ۲- شرط تحقق شرکت در نزاع دسته جمعی، نامعلوم بودن نحوه و کیفیت فعل مجرمانه افراد حاضر در منازعه است؛ زیرا اگر بتوان مرتکب اصلی را شناخت با او در حدود مواد راجع به ضرب و جرح عمدی رفتار خواهد شد. ۳- احراز رابطه علیت بین صدمه و منازعه، ضرورت دارد بطوری که اگر منازعه نبود صدمه‌ای هم وارد نمی‌شد. لذا شامل صدمات حادث شده در حین فرار و به واسطه تصادف نمودن یا خوردن بر زمین نمی‌گردد. ۴- تحقق جرم منازعه، به مداخله در واقعه درگیری و منازعه است هر چند خود مرتکب مبادرت به ایراد صدمه ننموده باشد. لذا صرف شرکت در نزاع و تحقق نتایجی مثل قتل، نقص عضو یا ضرب و جرح، موجب محکومیت هر یک از مرتکبان به کیفرهای مطروحه قانونی می‌باشد و ضرورتی ندارد که شرکت کننده در نزاع، خود نیز ضرب و جرحی وارد نموده باشد. ۵- شخصیت مجنی‌علیه در نزاع دسته جمعی مهم نیست یعنی تفاوتی ندارد که مجنی‌علیه از جملۀ طرفهای درگیر باشد یا میانجی یا شخص ثالثی باشد. لذا لازم نیست مجنی علیه حتماً خودش از شرکت کنندگان در منازعه باشد. ۶- چنانچه شرکت سه نفر یا بیشتر در منازعه منتهی به فوت یا ضرب و جرح، محرز ولی نوع ضرب و جرح وارده از ناحیه هر کدام شخصاً معلوم نباشد طبق مستفاد از ملاک مواد ۲۱۲ و ۲۱۵ و ۲۶۵ قانون مجازات اسلامی، حکم به پرداخت دیه به نحو تساوی صادر می‌گردد. ۴ - عنصر معنویعنصر معنوی این جرم، سوء نیت عام است و تعمد در شرکت در منازعه لازم است. ۵ - مجازاتبرابر ماده ۶۱۵ قانون مجازات اسلامی که مقرر می‌دارد؛ هر یک از شرکت کنندگان در نزاع حسب مورد به مجازات زیر محکوم می‌شوند؛ ۱- در صورتی که نزاع منتهی به قتل بشود به حبس از یک سال تا سه سال ۲- در صورتی که منتهی به نقص عضو شود به حبس از ۶ ماه تا سه سال. ۳- در صورتی که منتهی به ضرب و جرح شود به حبس از سه ماه تا یک سال. تبصره ۲- مجازاتهای فوق مانع اجرای مقررات قصاص یا دیه حسب مورد نخواهد شد. [۲]
زراعت، عباس، شرح قانون مجازات اسلامی، ص۵۴۷، تهران، فیض، چاپ اول، ۷۷.
[۳]
گلدوزیان، ایرج، محشای قانون مجازات اسلامی، ص۳۳۰، تهران، چاپ سوم، ۸۳.
۶ - پانویس
۷ - منبع• سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «منازعه»، تاریخ بازیابی ۹۹/۶/۱۲. |